Phụ nữ sau khi sinh không có sữa hoặc ít sữa, gọi là chứng Nhũ Trấp Bất Hành, Nhũ Trấp Bất Túc, Sản Hậu Khuyết Nhũ, Khuyết Nhũ, Nhũ Thiểu.
Tương đương chứng Thiếu Sữa, Ít Sữa của YHHĐ.
+ Khí Hư Huyết Yếu: Cơ thể vốn bị khí hư, huyết ít, đến khi sinh, huyết bị mất, khí bị hao, khí huyết đều suy hoặc Tỳ Vị hư yếu, khí huyết sinh hoá bất túc, khiến cho khí huyết hư yếu không sinh được sữa, khiến cho sau khi sinh không có sữa hoặc có ít sữa.
Theo sách ‘Phụ Nhân Lương Phương’ do Khí huyết suy yếu, kinh lạc không điều hoà gây nên.
Sách Y Tông Kim Giám cho rằng do Huyết bị mất nhiều quá, huyết ít thì sữa không ra. Hoặc do ứ huyết ủng trệ.
+ Can Uất Khí Trệ: Thường uất ức hoặc sau khi sinh tinh thần bị tổn thương, Can mất chức năng điều đạt, khí không thông, khí huyết không điều hoà, kinh mạch bị ủng trệ khiến cho nhũ trấp không vận hành gây nên thiếu sữa.
Như vậy, phụ nữ sau khi sinh mà bị thiếu sữa hoặc sữa không xuống chủ yếu là do hư yếu (khí huyết suy yếu) hoặc do khí huyết ủng trệ.
Tuy nhiên cũng có trường hợp do yếu tố tinh thần ảnh hưởng làm cho sữa không xuống. Sách ‘Nho Môn Sự Thân’ viết: “Khóc lóc, hay giận dữ làm cho khí uất kết, bế tắc nên mạch sữa không thông”.
Nếu do khí huyết suy yếu, nên dùng các vị thuốc như Sâm, Đương quy, Bạch truật, Hoàng kỳ. Nếu do khí huyết ủng trệ, nên dùng các vị như Sa nhân, Mộc hương, Lậu lô, Mộc thông. Nếu do yếu tố tinh thần, ngoài việc dùng thuốc để lý khí, giải uất, còn phải giữ cho tinh thần vui tươi, lạc quan.
Ngoài việc dùng thuốc uống, còn có thể dùng ngoại khoa để đắp, kích thích bên ngoài cho sữa chảy ra…
Khí huyết hư:
Triệu chứng: Sau khi sinh thiếu sữa hoặc hoàn toàn không có, sữa đục, bầu sữa mềm không căng đầy, tinh thần mỏi mệt, ăn ít, sắc mặt không tươi, lưỡi nhạt, rêu lưỡi ít, mạch Tế Nhược.
Điều trị: Bổ khí, dưỡng huyết, thông nhũ.
Phương thuốc: Dùng bài Thông Nhũ Đơn (Phó Thanh Chủ Nữ Khoa):
| Nhân sâm | Hoàng kỳ | Qui đầu | |||||
| Mạch môn | Mộc thông | Cát cánh | móng giò heo | 7 | |||
Nhân sâm, Hoàng kỳ đại bổ nguyên khí
Đương quy, Mạch môn dưỡng huyết tư dịch
Móng heo bổ huyết, thông sữa; Mộc thông tuyên lạc thông sữa
Cát cánh dẫn thuốc đi lên
Can khí uất trệ:
Triệu chứng: Sau khi sinh sữa ít hoặc sữa chảy ra, bầu vú sưng đau, tinh thần uất ức, ngực sườn đầy tức, không thích ăn uống, người hơi sốt, lưỡi bình thường, rêu lưỡi hơi vàng, mạch Huyền Tế hoặc Huyền Sác.
Điều trị: Sơ Can, giải uất, hoạt lạc, thông nhũ.
Phương thuốc: Dùng bài Hạ Nhũ Thông Tuyền Tán (Thanh Thái y Viện Tuyển Phương):
| Qui đầu | Xuyên khung | Thiên hoa | |||||
| Bạch thược | Sinh địa | Sài hồ | Thanh bì | ||||
| Lậu lô | Cát cánh | Thông thảo | Bạch chỉ | ||||
| Xuyên sơn giáp | Vương bất LH | Cam thảo | |||||
*********************
