Dùng châm cứu để phòng và chữa bệnh căn bản là phát huy tác dụng của kinh huyệt: Về sau các nhà thừa kế suy diễn trên kinh huyệt ra nhiều hình thức như án ma, thôi nã (bấm, ấn, xoa, xát, vặn, vuốt … ) để áp dụng cho thích hợp với nhiều hoàn cảnh, thời gian và thân thế con người.
Khi bệnh đã phát, dùng châm cứu nhanh hơn, còn phòng bệnh thường xuyên thì theo các cách bấm, ấn, xoa, xát vào huyệt tự mình làm lấy, chọn thời gian thích hợp, làm ít lợi ít, làm nhiều lợi nhiều, nhằm hạn chế bệnh tật, tăng cường sức khoẻ.
Người vô bệnh làm được thường xuyên sẽ được khoẻ người và nâng cao tuổi thọ, bệnh nhân đang nằm bệnh viện hay viện điều dưỡng, có nhiều thời gian, tranh thủ làm càng tốt.
Cách bấm nắn hoặc xoa xát vào huyệt còn dùng để chữa bệnh nhẹ nhàng và thoải mái kết hợp với châm cứu hoặc dùng thuốc đông y hay tây y song song tiến hành hay trong khi nghỉ liệu trình hoặc những buổi tối không phải đến với thầy thuốc. Sau khi đã nghỉ điều trị ở viện hoặc sau khi cơn cấp tính của bệnh đã qua dùng cách bấm, nắn, xoa, xát vào huyệt để củng cố kết quả điều trị hoặc ngăn ngừa bệnh tái phát, là về mình biết làm cho khí huyết lưu thông, tăng cường sức đề kháng.
a- Nguyên tắc thao tác chung:
Bấm huyệt: Dùng ngón tay bấm vào huyệt. Cần luyện tập ngón tay cho mạnh và chính xác, chủ yếu là ngón cái. Khi có bệnh cấp thì lấy móng tay bấm vào huyệt Bách hội, Nhân trung, Hợp cốc, Ấn đường để chữa bệnh ngất.
Điểm huyệt: Ngón trỏ để trên lưng, ngón giữa và ngón tay cái để vào bụng, ngón giữa ấn thẳng góc vớihuyệt, động tác đột ngột, mạnh, nhanh làm điểm huyệt.
Ấn huyệt: Dùng ngón tay cái, gốc bàn tay, cùi trỏ tay ấn lên huyệt, vùng đau làm thông kinh hoạt lạc, thông chỗ bị tắc, giảm đau.
Day huyệt: Ấn huyệt, vùng huyệt bệnh nhân, ấn và xoay tay thầy thuốc làm vùng được ấn cũng xoay theo đường tròn làm giảm sưng, hết đau khu phong, thanh nhiệt, mềm cơ (có thể dùng ngón tay cái, hay cườm, cùi tay).
Phòng bệnh dùng phép bổ, chữa bệnh dùng phép tả.
Bổ: Lấy đầu ngón tay bấm vào huyệt vừa phải cho có cảm giáctê buồn dễ chịu trong 5-7 phút.
Tả: Bấm vào huyệt với mức độ tê tức mạnh hơn trong 3 – 6 phút.
Phương pháp tác động lên vùng da, vùng huyệt, đường kinh lạc:
Xoa xát : Dùng gốc bàn tay, mô ngón tay út, cái hay dùng vân các ngón tay xát, hay xoa trên da bệnh nhân tác dụng thông kinh hoạt lạc, giảm đau, hết sưng. Toàn thân chỗ nào cũng dùng được thủ thuật này. Trước khi làm cần xoa, xát 2 bàn tay nóng.
Bổ: Mức độ gia sức trung bình, dễ chịu và xoa, xát từ trái sang phải của vùng huyệt.
Tả: Mức độ mạnh hơn và xoa, xát từ phải sang trái của vùng huyệt.
Miết, Phân, hợp: Dùng vân 2 ngón tay cái, vân các ngón tay hoặc mô ngón tay út áp chặt vào da người bệnh rồi miết theo hướng lên xuống ngược chiều nhau làm căng da là phân, Miết theo chiều hướng vào nhau là hợp.
Véo: Dùng ngón cái và các ngón tay cào kẹp da bệnh nhân lên, lân tay kẹp da liên tiếp da của bệnh nhân liên tục cuộn dưới tay thầy thuốc. Làm bổ chính khí khu phong tán hàn.
Phát: Khum bàn tay vỗ trên da bệnh nhân sao cho tiêng vỗ trầm đục, làm từ nhẹ đến nặng. Tác dụng thông kinh hoạt lạc, bổ khí, mềm cơ.
Các thủ thuật tác động lên cơ: Dùng những động tác lên huyệt để tác động lên vùng cơ như: day, bấm …
Đấm, chặt: Đấm nắm bờ tay, đấm vào vùng cơ lưng làm thông khí huyết thư giãn gân cơ.
Chặt: Mở bàn tay, xoè ngón tay, dùng mô ngón tay út chặt liên tiếp vào vùng bệnh.
Lăn: Nắm hờ tay, dùng các khớp bàn tay, ngón tay và cổ tay. Lăn từ cổ tay ra ngón tay trên vùng bệnh tác dụng khu phong tán hàn giảm đau lưu thông khí huyết.
Bóp: Mở rộng ngón tay cái và các ngón tay còn lại bópvùng bị bệnh. Bóp từ nhẹ đến nặng và tuỳ đối tượng. Làm giải nhiệt khai khiếu khu phong tán hàn.
Vờn: 2 bàn tay khum khum bao lấy bộ phận cơ thể, bóp đẩy ngược chiều nhau làm cả cơ da vận động theo uốn lượn, nhẹ nhàng từ trên xuống dưới. Thông kinh hoạt lạc, điều hoà khí huyết, mềm cơ …
Bật cơ: Đặt ngón tay cái lên cơ co cứng, gân, huyệt, ấn, vuốt sao cho tay trượt trên da từ vị trí bấm đến vị trí mềm hơn làm vùng bị nén bật lên đột ngột.
Các động tác lên huyệt, cơ, da là chính tuy nhiên trong quá trình vận động, sinh hoạt các khớp có những độ sai lệch, biến dạng gân cơ khớp vì vậy cần phải vận động các khớp.
Các động tác vận động khớp
Nguyên tắc: Chỉ vận động theo phạm vi vận động sinh lý của các khớp.
– Vận động từ từ, nhẹ đến nặng, biên độ rộng dần, không làm vội, tuỳ trạng thái vận động hiện tại của các khớp, sao cho hợp lý, thích đáng.
– Khi vận động khớp phải vận động từng phần, cố định phần trên, vận động phần dưới …
Vận động khớp cổ: Không dùng cho bệnh nhân có tổn thương ngoại khoa, lao đốt sống, bệnh nhân ít vận động cổ phải hết sức chú ý cẩn trọng.
Vận động cổ: Dùng cho bệnh nhân đau cổ, rối loạn thăng bằng. Thầy thuốc đứng sau lưng bệnh nhân, một tay đỡ cằm bệnh nhân, tay kia để trên xương chẩm từ từ vận động quay đầu sang phải, sang trái, nghiêng cổ sang vai, lúc này thầy thuốc có kê tay trên vai bệnh nhân, vận động cúi và ngửa cổ cũng kê tay thầy thuốc trên gáy bệnh nhân cho đến khi thấy bệnh nhân mềm cổ, không cưỡng lại, đẩy cằm hết sang một bên rồi đẩy mạnh thêm 1 cái với biên độ hẹp sẽ nghe thấy tiếng kêu rắc, chiều bên kia làm ngược lại.
Vận động khớp vai: Khi viêm khớp vai cấp mãn, đau mỏm vai.
Người thầy thuốc đứng xa bên cạnh bệnh nhân, một tay giữ vai, một tay nắm cổ bệnh nhân quay tròn 2 – 3 lần, khám tăng cường phạm vi hoạt động dần. Đưa tay lên cao, ra trước, ra sát ngực, ngoái về phía sau sao cho bệnh nhân cảm thấy đau mà vẫn chịu được, làm như vậy 3 – 9 lần.
2 bàn tay thầy, nắm chặt bàn tay bệnh nhân kéo dãn toàn bộ tay, lúc này người bệnh phải ngả về hướng ngược lại.
2 tay thầy thuốc đan vào nhau đặt tay bệnh nhân lên khuỷu tay ,thầy thuốc ,hai bàn tay thầy thuốc ép vai bệnh nhân xuống đồng thời nâng tay bệnh nhân lên 3-5 lần
vận động khớp khuỷu tay : theo nguyên lý chung 3-6 lần
Vận động khớp cổ tay :xòe bàn tay thầy thuốc đan ngón tay bệnh nhân ,một tay còn lại nắm cổ tay bệnh nhân vận động xoay tròn kéo giãn đẩy ngươc lại
Vận động khớp háng : bệnh nhân nằm ngửa ,gác chân này lên gối chân kia,ép gối đó xuống giường 3-5 lần co chân lại chếch bàn chân ra phía ngoài đẩy đầu gối ép về phía đùi bên kia 3-5 lần co chân và gấp đùi lên bụng 2-5 lần .Thẳng chân dạng2 chân khép lại
Vận động khớp gối : bệnh nhân nằm sấp ,gập gót chân lên mông ép mạnh,rồi nằm ngửa bắp chân bệnh nhân gác lên cẳng tay thầy thuốc làm động tác vận động co duỗi rồi đột nhiên ấn mạnh vào đầu gối làm gối linh hoạt trơn tru
Vận động khớp cổ chân : một tay nắm lấy cổ chân còn tay kia nắm các ngón chân quay cổ chân ,nâng bàn chân lên xuống cuối đông tác này kéo giãn bàn chân .Hai bàn tay nắm lấy bàn chân bệnh nhân 2 ngón cái ôm lấy 2 mắt cá chân trong ngoài ,ấn xuống và đưa lên,vặn trong ra ngoài 3-5 lần
Vận động khớp cùng chậu: bệnh nhân nằm ngửa ,co gập chi dưới vao bụng,1 tay giữ chân 1 tay đẩy đầu gối sang 2 bên,bệnh nhân ôm gối nằm ngửa,thầy thuốc vận động bệnh nhân đầu lên xuống.
Vận động sống lưng: bệnh nhân nằm nghiêng,gối đầu lên tay,chân dưới thẳng,chân trên co,tay trên co lại trên sườn,khuỷu tay thầy thuốc để lên mông,tay kia để trên vai,vận động ngược chiều nhau cho lưng bệnh nhân mềm sau đó đột ngột ấn mạnh mông bệnh nhân xuống giường,đẩy vai bệnh nhân về phía sau tạo tiếng kêu ở lưng .
Vê,vuốt: dùng ngón tay trỏ,ngón cái vê theo 2 đường ngược chiều nhau,hay vuốt dọc theo các ngón tay,chân,các khớp nhỏ làm trơn khớp thông khí huyết.
Rung: kéo tay bệnh nhân căng ra,rung cổ tay thầy thuốc làm chi bệnh nhân rung nhẹ như làn sóng.Đặt tay lên cơ bệnh nhân,thầy thuốc rung cổ tay làm cơ da bệnh nhân rung lên,vừa rung vừa vuốt .Tác dụng : mềm cơ,giảm nhiệt,chống mệt mỏi.
b-Tư thế: nói chung nên chọn tư thế sao cho thoải mái để bấm,nắn,xoa,xát huyệt cho thuận tiện dễ dàng
Tùy động tác và thời gian có thể nằm,ngồi tại giường hay điđứng nơi thoáng mát
Khi làm,dù lâu hay chóng,kinh nghiệm cho thấy,tập trung tư tưởng thì động tác chính xác hơn,hiệu quả đạt được nhiều và chóng khỏi hơn.
|
|
