CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO

Chấn thương sọ não hiện nay ngày càng gia tăng và là nguyên nhân gây tử vong cao, để lại nhiều di chứng nặng nề cho người bệnh. Để có thể có những biện pháp điều trị kịp thời, tránh gây tình trạng tử vong đáng tiếc, chúng ta phải hiểu được thế nào là chấn thương sọ não và các biểu hiện của nó và biện pháp chăm sóc người bệnh trước và sau điều trị.

Chấn thương sọ não là tình trạng người bệnh bị sang chấn vào đầu gây tổn thương hộp sọ và nội dung bên trong hộp sọ.

Biện chứng đông y: Ngoại thương bạo lực làm tổn thương đến lạc của não, khí huyết ứ tắc, thanh không thông lợi.

Chấn thương sọ não huyết ứ

Cách trị: Hoạt huyết hóa ứ, thông kinh chỉ thống.

Đơn thuốc: Thanh não trục ứ thang.

Sắc uống, mỗi ngày 1 thang.

Hiệu quả lâm sàng: Hà XX, nam, 41 tuổi, công nhân. Bị tai nạn xe, ngã ngửa xuống đất, bị thương vào đầu, cảm thấy ngơ ngẩn thất thần, đầu đau như búa bổ, kèm theo sốt, không ngủ, không ăn, nôn, đã mấy ngày rồi. Tây y khám, chẩn đoán là chấn động não kẽm theo xuất huyết dưới màng nhện. Khám thấy bệnh nhân đang trong trạng thái nửa hôn mê, mạch huyền, rêu lưỡi vàng dầy. Chứng này thuộc về ngoại thương tổn não, khí huyết ứ tắc, uất lâu phát nhiệt, bên trong nhiễu loạn thanh không. Cần trị bằng phép hoạt huyết hóa ứ, thông kinh chỉ thống. Cho uống "Thanh não trục ứ thang". Ngoài ra dùng sirô Kim bất hoán 500 ml uống xen kẽ nhiều lần với Vân Nam bạch dược 4g. Uống thuốc được hơn nửa tháng, các triệu chứng đều hết, hồi phục như thường, lại trở về đi làm.

Di chứng chấn thương sọ não

Biện chứng đông y: ứ tắc não lạc, kiêm hiệp can phong.

Cách trị: Hoạt huyết hóa ứ, an thần tức phong.

Đơn thuốc: Khử ứ an thần thang.

Sắc uống, mỗi ngày 1 thang.

Với người đau đầu nặng gia: Huyết kiệt 3g, Nguyên hồ 6g,

Chóng mặt thì gia: Sinh thạch quyết 15g, Tật lê 9g;

Mất ngủ nhiều có thể gia: Trân châu mẫu 30g,

Sau khi các triệu chứng bệnh đã giảm rõ rệt, có thể bỏ Điền tam thất, tùy tình hình mà thêm Hà thủ ô 12g, Nữ trinh tử 9g.

Hiệu quả lâm sàng: Chúng tôi đã dùng "Khử ứ an thần thang" gia giảm điều trị cho 16 trường hợp di chứng chấn động não, trong đó có 10 nam, 6 nữ, tuổi ít nhất 19, nhiều nhất 63 tuổi, sau khi điều trị có 11 trường hợp khỏi hẳn, 4 trường hợp chuyển biến tốt, 1 trường hợp không kết quả.

Di chứng chấn thương sọ não

Biện chứng đông y: Bị thương vào đầu, làm ứ tắc đường kinh lạc của não.

Cách trị: Hóa ứ thông lạc, tỉnh não khai khiếu.

Đơn thuốc: Gia giảm thông khiếu hoạt huyết thang.

Hành, gừng, rượu lượng thích hợp để dẫn thuốc.

Sắc uống, mỗi ngày 1 thang

(Theo thiên gia diệu phương)

Định nghĩa

CTSN là tình trạng người bệnh bị san chấn vào đầu gây tổn thương hộp sọ và nội dung bên trong hộp sọ.

Các triệu chứng và cách theo dõi bệnh nhân :

2.1. Đánh giá các tổn thương nguyên phát (TTNP)

TTNP là tổn thương có ngay sau tai nạn. Bao gồm tổn thương ngay ở vị trí vật cứng đập vào đầu (khi đầu cố định) và tổn thương liên quan đến quán tính do hộp sọ bị lắc hoặc xoắn vặn (đầu di động).

Do đó, TTNP có thể khu trú hoặc lan tỏa tùy theo cơ chế

• Tổn thương (TT) tại chỗ tiếp xúc:

_ Da đầu : Đây là phần được nuôi dưỡng bởi hệ thống mạch máu phong phú. Vì vậy, da đầu bị rách gây mất máu nhiều, có thể gây tụt huyết áp hoặc thậm chí tử vong.

_ Hộp sọ: Có thể bị vỡ rạn, vỡ theo đường chân chim, vỡ lún gây chèn vào màng não hoặc tổ chức não.

_ Màng não : Bị rách gây chảy nước não tủy hoặc tổ chức não thoát ra ngoài.

_ Mạch máu và tổ chức não: Mạch máu có thể bị TT gây máu tụ ngoài màng cứng, dưới màng cứng. Tổ chức não bị dập và chảy máu trong não.

• TT liên quan đến quán tính:

Do đầu di động nên não chịu sự tăng tốc, giảm tốc đột ngột gây ra sự dập não ở bên đối diện với chỗ bị đập trực tiếp hoặc gây ra TT trục lan tỏa làm bệnh nhân mất ý thức thoáng qua, quên sự việc vừa xảy ra (gọi là chấn động não) hoặc là hôn mê kéo dài.

ĐỂ ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ HÔN MÊ CỦA BỆNH NHÂN, TA DỰA VÀO BẢNG ĐIỂM GLASGOW

Mắt

Mở mắt tự nhiên (4)

Mở mắt khi ra lệnh (3)

Mở mắt khi gây đau (2)

Không mở mắt (1)

Lời nói

Trả lời đúng nhanh (5)

Trả lời chậm (4)

Trả lời không đúng (3)

Ú ớ hoặc kêu rên (2)

Không trả lời (1)

Vận động

Làm theo lệnh nhanh (6)

Làm theo lệnh chậm (5)

Gạt đúng khi kích thích đau (4)

Gấp tay khi kích thích đau (3)

Duỗi cứng tay chân khi gây đau (2)

Không cựa khi kích thích đau (1)

Nếu không đánh giá được mức độ hôm mê theo bảng điểm trên thì cần đánh giá bằng cách đơn giản hơn. Ta có thể xác định thông qua các biểu hiện đơn giản sau của người bệnh :

_ Bệnh nhân có đi lại được không.

_ Bệnh nhân có nói được không.

_ Khi lay, gọi hoặc kích thích đau bệnh nhân có đáp ứng được không.

2.2. Đánh giá các TT thứ phát:

•Máu tụ trong sọ (MTTS)

MTTS do TT mạch máu xảy ra ngay sau khi tai nạn hoặc thứ phát sau khi tai nạn xảy ra. Máu chảy ra bị tích tụ lại, gây ra một khối choán chỗ trong sọ , làm tăng áp lực nội sọ, gây TT tế bào năo.

Có nhiều hình thức máu tụ:

_ Máu tụ ngoài màng cứng:

Thường do chảy máu từ đường vỡ xương sọ hoặc TT mạch máu màng não, gây khối máu tụ giữa xương và màng cứng.

_ Máu tụ dưới màng cứng:

Thường do TT tĩnh mạch ở võ não gây ra. Nó có thể kết hợp với đụng dập tổ chức não tạo thành khối máu tụ dưới màng cứng và ngoài não.

_ Máu tụ trong não :

Được hình thành do TT các mạch máu nhỏ từ ổ dập não trong nhu mô não.

Biểu hiện lâm sàng của các khối choán chỗ này là:

.Tri giác bệnh nhân xấu đi (được đánh giá dựa vào bảng hôn mê Glasgow).

. Mạch chậm.

. Huyết áp cao.

. Dấu hiệu thần kinh khu trú: Giãn đồng tử cùng bên với máu tụ và liệt nửa ngươì bên đối diện.
 

• Phù não

TT hàng rào máu não và TT màng tế bàogây ra sự tích tụ nước bất thường ở tổ chức kẽ và trong tế bào. Biều hiện lâm sàng chủ yếu của phù não là tri giác bệnh nh6an xấu đi, kèm theo thay đổi về huyết áp, rối loạn về hô hấp và thân nhiệt.

• Dãn não thất :
Dãn não thất là hiện tượng do chảy máu làm tắc đường lưu thông của nước não tủy gây ra.

Các biện pháp điều trị:

Để điều trị được CTSN, trước hết cần phải kiểm soát được đường hô hấp và tuần hoàn của bệnh nhân.

Đối với các vết thương sọ não cần phải xử lí càng sớm càng tốt nhằm tránh mất máu và nhiễm khuẩn.

Với những khối máu tụ nội sọ : Sau khi đã phát hiện ra khối máu tụ gây chèn ép não (biểu hiện bằng sự suy giảm của tri giác, giãn đồng tử một bên, liệt) cần phải mổ cấp cứu. Nếu để muộn sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng của bệnh nhân.

Cách dự phòng

Hiện nay, 90% bệnh nhân CTSN là do tai nạn giao thông. Chỉ có 10 % là do tai nạn lao động và sinh hoạt. Vì vậy, để đề phòng tai nạn xảy ra, mọi thành viên trong xã hội cần phải chấp hành nghiêm chỉnh luật lệ an toàn giao thông và thực hiện đúng an toàn lao động.

Theo dõi và chăm sóc sau điều trị

Các bệnh nhân CTSN sau khi đã được điều trị cần được khám lại và theo dõi ở cơ sở y tế để tiếp tục được điều trị phục hồi chức năng và theo dõi phát hiện động kinh sau chấn thương, dò nước não tủy muộn, máu tụ mạn tính, áp xe não…

baithuocnambacviet.com tổng hợp

Hội Chứng Bệnh - Điều Trị Bệnh

Động tác giúp giảm di chứng ở đường hô hấp do hậu COVID 19