I. Khái niệm
Huyết thoát còn gọi là Thoát huyết, do bị mất huyết đột ngột lương nhiều, hoặc xuất huyết kéo dài, lượng quá nhiều, là chứng hậu âm huyết duy kém hoặc dương khí suy giảm nghiêm trọng.
Biểu hiện lâm sàng củ yếu là sắc mặt trắng bệch, héo hon không tươi, chóng mặt hoa mắt, hồi hộp sợ sệt, thở nhẹ mà ngắn, chân tay mát lạnh, chất lưỡi trắng nhạt, mạch không hư hoặc khâu, hoặc vi tế muốn tuyệt.
Chứng huyết thoát thường gặp trong các bệnh xuất huyết như "nục huyết", "ẩu huyết", "băng lậu".
Cần chẩn đoán phân biêt với "chứng huyết hư".
II. Phân tích
Huyết thoát là một chứng nặng hay gặp trong lâm sàng, chủ yếu thấy ở các bệnh có tính xuất huyết như thổ huyết, nục huyết, tiện huyết. Biểu hiện lâm sàng có đặc điểm là đột ngột bị mất huyết lượng lớn, hoặc mạn tính xuất huyết lâu ngày không khỏi, sắc mặt trắng bệnh héo hon không tươi, chóng mặt hoa mắt, tay chân mát lạnh, thậm chí hàn quyết bất tỉnh nhân sự. Huyết là mẹ của khí, khí là soái của huyết, cho nên mất huyết lượng nhiều tất nhiên làm cho khí mất chỗ dựa, biến thành tình trạng khí theo huyết thoát. Huyết mới không sinh ra bù đắp kịp, nguyên khí cần phải củng cố ngay, nên cho uống ngay đương quy bổ huyết thang để bổ khí dưỡng huyết. Bổ khí phải nhiều hơn dưỡng huyết là vận dụng theo ý nghĩa dương sinh âm trưởng. Nếu mồ hôi cao đầm đìa, chân tay quyết nghich, mạch tế muốn tuyệt, là chứng hậu vong dương, cần cho uống ngay sâm phụ thang, hoặc tứ nghịch thang để hồi hương cứu nghịch. Để cho huyết ngừng không ra nữa, dương khí đã hồi phục bây giờ mới điều trị theo nguyên nhân. Nếu như huyết nhiệt, cho uống tê giác địa hoàng thang để thanh nhiệt lương huyết. Nếu do la nghĩ tức giận, can hỏa bốc mạnh mà can không chứa được huyết nên dùng đan chi tiêu giao tán để sơ can, thanh nhiệt, lương huyết. Nếu vì tư lự hại tỳ, làm cho tâm tỳ đều hư, tỳ không quản lý được huyết, nên uống quy tỳ thang.
Trong bệnh hư lao xuất hiện, chứng huyết thoát phần nhiều là ở giai đoạn cuối của bệnh, lâm sàng có các chứng trạng gày còm yếu ớt cực độ, sắc mặt trắng xanh, ủ dột không tươi, chóng mặt hoa măt, mỏi mệt sợ lạnh, hồi hộp sợ sệt, mất ngủ hay mê, chất lưỡi nhạt, mạch huyền tế hoặc tế sắc… đây là do thiên phú bẩm bất túc, hoặc ăn uống không điều độ, mệt nhọc quá sức làm tổn thương tỳ vị, tỳ mất sự kiện vận, hóa sinh bất túc, nguồn sinh nhiệt hóa khí huyết thiếu thốn, hoặc là tính khí không toại nguyện, can khí uất kết, can mất sự sơ tiết đên nỗi không chứa được huyết, tỳ khí hư, tỳ không nhiếp huyết, đến nỗi vong huyết, thất huyết lâu ngày không khỏi, hoặc vì sắc dục vô độ hao thương thận tinh, tính thiếu huyết suy, tính hư thành tổn gây nên, điều trị nên dùng các phép dưỡng huyết, bổ huyết, ích khí, cho uống bài nhanam dưỡng vinh thang. Phụ nữ bị bị chứng huyết thoát, thường có đặc điểm là băng lậu hoặc sau khi đẻ bị huyết vận, chứng hậu có khác nhau tùy thuộc vào sức khỏe của từng người, nên điều trị theo phương hướng "nhân dân chế nghi"
"Huyết tức là thần khí", con người lấy khi huyết làm gốc để nuôi dưỡng thân mình, không gì quý bằng huyết, chúng huyết thoát là bởi mất quá nhiều huyết, khí theo huyết thoát, thường xuất hiện chứng hậu vong huyết, đột ngột ngã lăn, chân tay giá lạnh, sắc mặt trắng xanh, và mồ hôi đầm đìa, mạch vi muốn tuyệt… nên cấp cứu cái phần dương sắp hêt, còn nói là cứu được một phần dương khí, còn chút hi vọng sống mỏng manh.
