BỆNH NGUYÊN
Bệnh thưong hàn (bao gồm cả phó thương hàn) là bệnh nhiễm khuẩn, lây lan tản phát, do trực khuẩn Salmonella typhi và Salmonella paratyphi A,B,C, đó là trực khuẩn Gram âm.
Người là nguồn bệnh duy nhất, nguồn bệnh là người đang bị bệnh và nguời lành mang mầm bệnh.
Đường lây là từ phân – miệng, lây lan theo nguồn nước, thức ăn ô nhiễm trực khuẩn do tay bẩn.
Trẻ lớn mắc bệnh phổ biến hon trẻ nhỏ.
TRIỆU CHÚNG, XÉT NGHIỆM, CHẨN ĐOÁN
Triệu chứng lâm sàng
Thời kì ủ bệnh: 10-15 ngày, hoàn toàn yên lặng.
Thời kì khởi phát (tuần lễ đầu): triệu chứng âm ì, tăng dần.
-Rối loạn tiêu hóa: chán ăn, buồn nôn, táo bón, bụng hơi trướng.
-Rối loạn thần kinh: mệt mỏi, mất ngủ, nhức đầu.
-Chảy máu cam.
-Sốt tăng dần, mạch chậm không đi đôi với nhiệt độ.
Chẩn đoán bệnh lúc này dựa vào lấy máu.
Thời kì toàn phát (tuần lễ thứ hai).
-Sốt hình cao nguyên, mạch không đi đôỉ vói nhiệt độ.
-Li bì, mê sàng.
-Rối loạn tiêu hóa: đau bụng, phần lỏng, bụng truóng có hoi.
-Lách to ít.
-Nốt hồng ban ỏ vùng mạn sưòn, thắt lung.
Giai đoạn toàn phát kéo dài 2-3 tuần lễ, sau nhiệt độ hạ đột ngột, bệnh nhân tỉnh dần, lại sức dần dần.
Xét nghiệm chẩn đoán
-Bạch cầu hạ, đặc biệt là giảm bạch cầu hạt trung tính.
-Cấy máu ỏ thòi kì khỏi phát, tuần lễ đàu có thể duong tính.
-Cấy phân có thể thấy trục khuẩn thuong hàn.
-Chẩn đoán huyết thanh Widal và Felix dương tính. Kháng thể o xuất hiện sớm ở ngày thứ 8-12, chỉ có giá trị khi động lực kháng thể tăng dần 1/100, 1/400, 1/800. Kháng thể H xuất hiện ngày thứ 10-15, tăng cao nhanh tói 1/1.600, rồi giảm dần.
BIẾN CHỨNG
Biến chứng thưòng do độc tố, tiên lượnng nặng, kèm xuất huyết tiêu hóa.
Thủng ruột, nguy hiểm nhất là thủng ruột tiêm tàng, khó chẩn đoán.
Viêm co tim, trụy tim mạch, viêm não.
ĐIỀU TRỊ
Kháng sinh, có thể dùng:
Cloramphenicol 30-50mg/kg/ngày, hoặc: Ampicillin 50-100mg/kg/ngày.
Cotrimoxazol 40-60mg/kg/ngày.
Amoxicilin 50mg/kg/ngày.
Cefotaxim
Ceftriazone.
Dùng đường uống là tốt nhất, bệnh càng nặng, liều kháng sinh càng thấp, đủ thời gian 10-15 ngày, nếu thời gian ngắn hơn dễ tái phát.
Theo dõi bệnh nhi chặt chẽ để phát hiện các biến chứng.
Ăn uống: khi đang sốt, cho ăn thức ăn lỏng như sữa, nước súp, nưóc quả. Khi hết sốt, cho ăn nửa lỏng, nửa đặc như cháo thịt, mì, cơm nát, trong 7 ngày, sau đó cho chế độ ăn bình thường.
Sốt cao dùng Paracetamol, trẻ 6-12 tháng cho 0,02-0,05g, trẻ 13 tháng đến 5 tuổi cho 0,l-0,2g, trẻ 6-12 tuổi cho 0,2-0,3g-
DỰ PHÒNG
Vệ sinh chung: kiểm tra vệ sinh thực phẩm, phân, nước, rác, giữ gìn vệ sinh ăn uống.
Tiêm chủng vacxin TAB, tiêm trong da l/10ml, 3 lần, cách nhau 7-10 ngày.
Sau 6-12 tháng, cần tiêm nhắc lại để củng cố miễn dịch. Miễn dịch tù 2-4 năm. Không tiêm cho trẻ dưói 2 tuổi.
